Tự nhận thức và trì hoãn: Hành trình làm chủ bản thân - Từ HIỂU BIẾT đến THAY ĐỔI
Bước qua một hành trình, mở ra những cánh cửa mới!
Thời gian trôi thật nhanh, phải không các bạn? Chớp mắt một cái mà chuỗi bài viết về "Tự nhận thức và trì hoãn" đã đi đến hồi kết.
Nhìn lại hành trình vừa qua, mình cảm thấy thật sự biết ơn vì đã có cơ hội được chia sẻ những kiến thức, góc nhìn và trải nghiệm của bản thân về chủ đề này.
Thú thật là, khi bắt đầu viết, mình cũng không ngờ rằng hành trình này lại sâu sắc và ý nghĩa đến vậy.
Mỗi bài viết, mỗi chia sẻ, mỗi bình luận của các bạn đều là những "viên gạch" góp phần xây dựng nên một bức tranh toàn cảnh về tự nhận thức và trì hoãn - hai khía cạnh tưởng chừng như đơn giản, nhưng lại ẩn chứa biết bao điều thú vị và bất ngờ.
Mình tin rằng, việc hiểu rõ bản thân, làm chủ cảm xúc và hành vi là chìa khóa để mỗi chúng ta có thể sống một cuộc sống trọn vẹn và hạnh phúc hơn.
Bởi vì khi ta thấu hiểu chính mình, ta sẽ có thể đưa ra những lựa chọn đúng đắn, xây dựng những mối quan hệ lành mạnh và đạt được những mục tiêu mình mong muốn.
Trong bản tin tổng kết này, chúng ta sẽ cùng nhau nhìn lại những điểm chính của chuỗi bài viết, đồng thời rút ra những bài học và phương pháp thực hành để áp dụng vào cuộc sống.
Hy vọng rằng, đây sẽ là một món quà nhỏ ý nghĩa, giúp bạn tiếp tục hành trình vượt qua trì hoãn, khám phá và phát triển bản thân, để mỗi ngày đều là một bước tiến mới trên con đường trưởng thành.
1. Bạn có hiểu mình như bạn nghĩ?
Ở trong bài viết đầu tiên, chúng ta đã biết rằng, hành trình khám phá bản thân bắt đầu từ tự nhận thức - khả năng thấu hiểu chính mình một cách sâu sắc và khách quan. Nó giống như một chiếc gương soi, phản chiếu những suy nghĩ, cảm xúc, điểm mạnh, điểm yếu và những "điểm mù" mà đôi khi ta vô tình bỏ qua.
Như chúng ta đã tìm hiểu, tự nhận thức có hai khía cạnh:
Tự nhận thức nội tâm: Hiểu rõ về thế giới bên trong của bạn, bao gồm những giá trị, niềm tin, động lực, cảm xúc và cách bạn phản ứng với những tình huống khác nhau.
Tự nhận thức ngoại tâm: Hiểu rõ cách người khác nhìn nhận bạn, bao gồm cả điểm mạnh, điểm yếu và những ảnh hưởng của bạn đến họ.
Dựa trên mức độ tự nhận thức nội tâm và ngoại tâm, chúng ta có thể chia thành 4 nhóm người:
Người nội tâm: Hiểu rõ bản thân nhưng thiếu sự thấu hiểu về cách người khác nhìn nhận họ.
Người tỉnh thức: Hiểu rõ cả bản thân và cách người khác nhìn nhận họ.
Người tìm kiếm: Chưa hiểu rõ về bản thân và cách người khác nhìn nhận họ.
Người làm hài lòng: Quá tập trung vào việc làm hài lòng người khác mà quên đi nhu cầu của bản thân.
Bạn đã xác định được mình thuộc nhóm nào chưa?
Việc nhận biết nguyên mẫu tự nhận thức của bản thân có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về những điểm mạnh cần phát huy và những điểm yếu cần cải thiện. Nó cũng giúp bạn điều chỉnh cách tương tác với người khác và đưa ra những quyết định phù hợp hơn với bản thân. Vậy nên nếu bạn chưa xác định được thì hãy đọc ngay lại bài viết này TẠI ĐÂY.
2. Bạn có đang bật chế độ tự động lái với cuộc đời mình
Ở bài viết này, chúng ta đã khám phá một trạng thái tâm trí thú vị: chế độ tự động lái (autopilot). Giống như một chiếc máy bay tự động vận hành theo lộ trình đã được lập trình sẵn, khi ở trong chế độ này, chúng ta hành động theo thói quen, bản năng mà không có sự kiểm soát ý thức.
Nhà tâm lý học Daniel Kahneman đã chỉ ra rằng não bộ chúng ta hoạt động dựa trên hai hệ thống tư duy:
Hệ thống 1: Nhanh chóng, tự động, dựa trên trực giác và cảm xúc. Nó giúp chúng ta xử lý thông tin và đưa ra quyết định một cách nhanh chóng, nhưng cũng dễ mắc sai lầm.
Hệ thống 2: Chậm rãi, logic, đòi hỏi sự tập trung và nỗ lực. Nó giúp chúng ta giải quyết vấn đề phức tạp và đưa ra những quyết định quan trọng.
Khi chúng ta không tập trung vào thế giới bên ngoài, não bộ sẽ chuyển sang hoạt động ở mạng lưới chế độ mặc định (DMN). Đây là lúc tâm trí chúng ta "lang thang", suy nghĩ về quá khứ, tương lai, hoặc những vấn đề cá nhân. DMN có liên quan mật thiết đến chế độ tự động lái, bởi khi tâm trí "vắng mặt", chúng ta dễ dàng hành động theo thói quen và bản năng.
Bạn có đang "lái tự động"?
Sau khi tìm hiểu về chế độ tự động lái, bạn có nhận ra những lúc mình rơi vào trạng thái này không? Có thể là khi bạn lái xe trên đường quen thuộc mà không cần suy nghĩ, lướt mạng xã hội một cách vô thức, hay làm những công việc lặp đi lặp lại mà không cần tập trung.
Việc nhận ra mình đang ở chế độ tự động lái là bước đầu tiên để lấy lại quyền kiểm soát.
Hãy chủ động "ngồi vào ghế lái" và điều khiển cuộc sống của bạn, thay vì để mặc cho nó trôi đi trong vô thức! Còn nếu bạn vẫn chưa hiểu rõ về nó thì hãy tìm hiểu lại ngay TẠI ĐÂY.
3. Làm sao để thay đổi bản thân? Từ TỰ NHẬN THỨC đến LÀM CHỦ CUỘC SỐNG
Ở bản tin này, chúng ta đã tập trung vào việc tìm hiểu một trong những mặt trái đáng chú ý nhất của sự tự nhận thức là sự khác biệt giữa hiểu biết và hành động.
Bạn có thể nhận thức rõ về những điểm yếu, những thói quen xấu hay những rào cản tâm lý của mình, nhưng điều đó không tự động dẫn đến sự thay đổi. Nhiều người mắc kẹt trong vòng lặp trì hoãn, biết rõ vấn đề nhưng lại không thể hành động để giải quyết. Điều này cho thấy rằng nhận thức về bản thân chỉ là bước đầu tiên, quan trọng hơn là khả năng chuyển đổi nhận thức thành hành động.
Nó được thể hiện qua:
Tự phê phán quá mức: Dẫn đến lo lắng, căng thẳng, kìm hãm sự sáng tạo.
Tập trung vào khuyết điểm: Làm mất tự tin và bỏ lỡ cơ hội.
Cố chấp và khó thay đổi: Khó tiếp thu phản hồi và học hỏi từ sai lầm.
Tránh né và trì hoãn: Dành quá nhiều thời gian để phân tích mà không hành động.
Tự cho mình là trung tâm: Thiếu đồng cảm và khó nhận ra thiếu sót của bản thân.
Cô lập: Cảm thấy khác biệt và thu mình lại.
Tự nhận thức, khi được nuôi dưỡng một cách lành mạnh, là một món quà vô giá trên hành trình phát triển bản thân. Tuy nhiên, nếu không được quản lý tốt, nó có thể trở thành một con dao hai lưỡi, đẩy chúng ta vào vòng xoáy của sự tự phê phán và so sánh, cản trở sự tiến bộ thay vì thúc đẩy nó. Vậy làm thế nào để chúng ta có thể tận dụng sức mạnh của tự nhận thức mà không bị những mặt trái của nó nhấn chìm?
Chúng ta có 6 chìa khóa sau:
Chấp nhận sự không hoàn hảo: Ngừng so sánh, giảm áp lực, tạo không gian phát triển.
Thực hành lòng trắc ẩn: Yêu thương và thấu hiểu bản thân và người khác.
Hình dung về bản thân: Xác định rõ mục tiêu và động lực.
Đặt câu hỏi đúng: Sử dụng câu hỏi "Điều gì?" thay vì "Tại sao?".
Tìm kiếm phản hồi: Lắng nghe và hành động dựa trên phản hồi.
Cân bằng giữa suy nghĩ và hành động: Vừa suy ngẫm, vừa hành động.
Bạn đã thực hành được điều nào rồi? Nếu muốn có gợi ý chi tiết thì hãy nghiền ngẫm ngay bài viết này TẠI ĐÂY.
4. 3 cấp độ TỰ NHẬN THỨC: hành trình từ MƠ MÀNG đến RÕ RÀNG
Trên hành trình tự nhận thức, chúng ta sẽ cần trả lời 3 câu hỏi quan trọng đó là:
Cấp độ 1: "Tôi đang làm gì với cuộc đời mình vậy?"
Đây là cấp độ của sự mơ hồ và thiếu nhận thức. Bạn có thể cảm thấy cuộc sống của mình đang trôi đi trong vô định, không có mục tiêu rõ ràng. Bạn có thể gặp khó khăn trong việc xác định cảm xúc của mình, hoặc hiểu được tại sao mình lại hành động theo một cách nào đó.
Cấp độ 2: "Tôi thực sự cảm thấy như thế nào khi làm những điều đó?"
Ở cấp độ này, bạn bắt đầu kết nối với cảm xúc của mình. Bạn không chỉ nhận ra hành vi của mình, mà còn hiểu được lý do đằng sau chúng. Bạn có thể xác định được những cảm xúc đang chi phối bạn, dù chúng là tích cực hay tiêu cực.
Cấp độ 3: "Tôi đang không biết những gì về mình?"
Đây là cấp độ sâu sắc nhất của tự nhận thức, nơi bạn nhìn thấu những "điểm mù" của bản thân. Bạn nhận ra rằng có những suy nghĩ, cảm xúc và hành vi mà bạn không hề ý thức được. Bạn sẵn sàng đối diện với những góc khuất của bản thân, dù chúng có thể không dễ chịu.
Để xác định cấp độ tự nhận thức hiện tại của bản thân, hãy thử trả lời những câu hỏi sau:
Cấp độ 1:
Bạn có thường xuyên cảm thấy lạc lõng, không biết mình đang làm gì với cuộc đời mình?
Bạn có khó khăn trong việc xác định cảm xúc của bản thân?
Bạn có thường xuyên hành động theo bản năng mà không suy nghĩ?
Cấp độ 2:
Bạn có thể nhận ra và gọi tên những cảm xúc của mình?
Bạn có hiểu được lý do đằng sau những hành vi của mình?
Bạn có thể chấp nhận và đối diện với những cảm xúc tiêu cực?
Cấp độ 3:
Bạn có nhận ra những suy nghĩ và hành vi vô thức của mình?
Bạn có sẵn sàng đối diện với những điểm yếu và sai lầm của bản thân?
Bạn có chủ động tìm kiếm phản hồi từ người khác để hiểu rõ hơn về bản thân?
Để tìm hiểu phân tích và ví dụ chi tiết bạn hãy xem lại bản tin ngay TẠI ĐÂY.
5. Bí mật đằng sau sự trưởng thành: Tại sao bạn vẫn cảm thấy lạc lõng dù đã "lớn"?
Tự nhận thức là một hành trình liên tục và nó cũng gắn liền với hành trình trưởng thành của mỗi người. Nhà tâm lý học Robert Kegan đã đưa ra một lý thuyết vô cùng thú vị về sự trưởng thành đó là quá trình chuyển hoá sâu sắc về nhận thức, tư duy và từ đó làm thay đổi cách chúng ta nhìn nhận và tương tác với thế giới.
Và theo ông chuyển hóa là sự thay đổi sâu sắc trong nhận thức và tư duy, mở ra một cách nhìn mới về thế giới. Giống như việc một con sâu bé nhỏ trở thành một con bướm xinh đẹp, phải trải qua quá trình biến đổi đầy gian nan trong kén. Nhưng khi nó trải qua quá trình lột xác, nó trở thành một con bướm, có thể tự do khám phá và trải nghiệm cuộc sống phong phú hơn.
Trên hành trình trưởng thành, chúng ta sẽ gặp những sự kiện hay trải nghiệm có khả năng thay đổi hoàn toàn cách chúng ta nhìn nhận thế giới và bản thân đó là những "Khoảnh khắc chuyển hóa". Những khoảnh khắc này có thể là một cú sốc, một sự thất vọng, một niềm vui bất ngờ, một cuộc trò chuyện sâu sắc hay đơn giản chỉ là một suy nghĩ chợt lóe lên. Nó không trực tiếp thay đổi chúng ta, nhưng chúng đóng vai trò như chất xúc tác, thúc đẩy quá trình chuyển hóa nội tâm.
Tác động của những khoảnh khắc chuyển hoá:
Thách thức những niềm tin cũ
Mở ra những khả năng mới
Tạo động lực để thay đổi
Thúc đẩy sự tăng trưởng cá nhân
Vậy bạn đã có những khoảnh khắc chuyển hóa nào chưa? Nó đem lại cho bạn những bài học/sự thay đổi nào? Hãy tìm hiểu chi tiết bản tin này TẠI ĐÂY nhé!
6. 5 giai đoạn trưởng thành: Bạn đang trì hoãn ở giai đoạn nào?
Trưởng thành không chỉ là việc bạn thêm một tuổi mới mỗi năm, mà là cả một hành trình "lột xác" về mặt tâm lý và nhận thức. Nhà tâm lý học Robert Kegan đã chia hành trình này thành 5 giai đoạn, mỗi giai đoạn mang đến những thách thức và cơ hội riêng cho sự phát triển của mỗi người.
Tóm tắt 5 giai đoạn trưởng thành:
Tâm trí bốc đồng (tự cho mình là trung tâm): Thế giới xoay quanh "tôi", mọi thứ đều phục vụ cho nhu cầu cá nhân.
Tâm trí chủ quyền (chủ nghĩa dân tộc): Bắt đầu nhận thức về người khác, nhưng vẫn coi mình là trung tâm, hành động vì lợi ích cá nhân.
Tâm trí xã hội hoá (tập trung vào thế giới): Xác định bản thân thông qua các mối quan hệ, tuân thủ các chuẩn mực xã hội.
Tâm trí tự chủ (tập trung vào nội tâm): Tự định hướng, có hệ giá trị và mục tiêu rõ ràng, không bị ảnh hưởng bởi áp lực xã hội.
Tâm trí tự chuyển hoá (tập trung vào tổng thể): Nhìn nhận thế giới đa chiều, không bị giới hạn bởi hệ thống niềm tin, sẵn sàng thay đổi và phát triển.
Hãy dành một chút thời gian để nhìn lại hành trình trưởng thành của bản thân và trả lời những câu hỏi sau:
Bạn thấy mình có những đặc điểm nào giống với từng giai đoạn?
Giai đoạn nào bạn cảm thấy mình đã trải qua một cách rõ ràng nhất?
Bạn có nhận ra những "cạm bẫy" trì hoãn mà bạn đã gặp phải ở mỗi giai đoạn?
Bạn đã vượt qua những khó khăn đó như thế nào?
Bạn đang ở giai đoạn nào hiện tại?
Bạn có mong muốn phát triển lên giai đoạn cao hơn không?
Hãy chia sẻ câu chuyện của bạn dưới phần bình luận nha. Những trải nghiệm và bài học của bạn có thể sẽ là nguồn cảm hứng và động lực cho những người khác trên hành trình trưởng thành của họ. Còn nếu bạn chưa hiểu rõ 5 giai đoạn này thì hãy xem lại ngay TẠI ĐÂY.
7. Từ "Tôi là..." đến "Tôi có...": Chìa khóa để vượt qua trì hoãn và trưởng thành
Trong hành trình trưởng thành, chúng ta không chỉ học hỏi thêm nhiều kiến thức và kỹ năng, mà còn cần thay đổi cách chúng ta nhìn nhận bản thân và thế giới. Một trong những chìa khóa quan trọng để đạt được sự thay đổi này chính là sự chuyển hóa từ "Chủ thể" (Tôi là) sang "Đối tượng" (Tôi có).
Tóm tắt:
Chủ thể (Tôi là): Những đặc điểm, niềm tin, hay cảm xúc mà chúng ta xem là cố hữu, là một phần không thể tách rời của bản sắc. Chúng thường chi phối suy nghĩ và hành động của chúng ta một cách vô thức.
Đối tượng (Tôi có): Những đặc điểm, niềm tin, hay cảm xúc mà chúng ta có thể quan sát, đánh giá và thay đổi. Chúng ta có thể chủ động tác động và điều chỉnh chúng để phù hợp với mục tiêu và giá trị của bản thân.
Sự chuyển hóa: Sự trưởng thành đòi hỏi chúng ta phải chuyển đổi những gì thuộc về "Chủ thể" sang "Đối tượng". Điều này có nghĩa là chúng ta cần nhìn nhận những đặc điểm, niềm tin của bản thân một cách khách quan hơn, không còn xem chúng là những điều cố định và bất biến. Khi đó, chúng ta mới có thể thay đổi và phát triển bản thân một cách toàn diện.
Bạn đã áp dụng sự chuyển hóa này vào cuộc sống của mình như thế nào?
Hãy thử nhớ lại những lúc bạn thay đổi suy nghĩ về bản thân, về một mối quan hệ, hay về một tình huống nào đó. Bạn đã làm thế nào để chuyển từ "Tôi là..." sang "Tôi có..."? Điều đó đã mang lại những thay đổi tích cực nào cho bạn?
Dưới đây là một số ví dụ cụ thể về cách chuyển hóa những suy nghĩ, niềm tin từ "Chủ thể" sang "Đối tượng" trong các tình huống khác nhau:
Từ "Tôi là người nóng tính" sang "Tôi có xu hướng dễ nổi nóng khi bị căng thẳng": Khi bạn nhận ra rằng sự nóng tính không phải là một phần cố hữu của con người bạn, mà chỉ là một phản ứng trong những tình huống cụ thể, bạn sẽ có thể tìm cách kiểm soát cảm xúc của mình tốt hơn.
Từ "Tôi là người thất bại" sang "Tôi đã gặp thất bại trong một số việc": Khi bạn tách biệt bản thân khỏi những thất bại trong quá khứ, bạn sẽ không còn bị chúng ám ảnh và có thể tự tin hơn để bước tiếp.
Từ "Tôi không thể làm được" sang "Tôi chưa tìm ra cách để làm được": Khi bạn thay đổi cách nhìn nhận về khả năng của bản thân, bạn sẽ mở ra những cơ hội mới và không ngại thử thách bản thân.
Từ "Tôi không xứng đáng được yêu thương" sang "Tôi có những điểm mạnh và điểm yếu, và tôi xứng đáng được yêu thương vì chính con người tôi": Khi bạn chấp nhận bản thân một cách trọn vẹn, bạn sẽ thu hút những mối quan hệ lành mạnh và tích cực.
Hãy nhớ rằng, sự chuyển hóa từ "Chủ thể" sang "Đối tượng" là một quá trình liên tục, đòi hỏi sự nỗ lực và kiên trì. Nhưng khi bạn thành thạo kỹ năng này, bạn sẽ có thể làm chủ cuộc sống của mình và đạt được những điều tuyệt vời. Nếu bạn vẫn chưa nắm rõ thì hãy xem lại ngay TẠI ĐÂY.
8. Những người thành công đều biết điều này: 3 bước tự nhận thức để làm chủ bản thân
Làm chủ cuộc sống của bạn không phải là đích đến xa vời, mà là một hành trình chuyển hóa không ngừng, nơi chúng ta học cách lắng nghe tiếng nói bên trong, xác định những gì mình thực sự muốn và dám sống thật với chính mình.
Dưới đây là 3 bước để bạn rèn luyện tự nhận thức, từng bước tiến đến sự tự chủ và làm chủ cuộc đời mình:
1. Lắng nghe tiếng nói nhỏ bên trong
2. Xác định và làm theo những gì bạn muốn
3. Hiểu rõ động lực của bạn
Nếu bạn muốn có hướng dẫn cụ thể về 3 bước này hãy xem lại ngay TẠI ĐÂY.
Và đừng quên, bắt đầu thực hành ngay hôm nay, để từng bước "thức tỉnh" và làm chủ cuộc đời mình!
Bước qua một chương, mở ra hành trình mới
Vậy là chúng ta đã cùng nhau đi đến cuối hành trình khám phá "Tự nhận thức và trì hoãn". Hy vọng rằng, những kiến thức, góc nhìn và bài tập thực hành mà mình chia sẻ đã giúp bạn hiểu rõ hơn về bản thân, về những "con quỷ trì hoãn" đang ẩn náu trong tâm trí, và quan trọng nhất, là tìm ra cách để làm chủ cuộc sống của chính mình.
Tự nhận thức không phải là một đích đến, mà là một hành trình không ngừng nghỉ. Nó đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực và cả lòng dũng cảm để đối diện với những góc khuất của bản thân. Nhưng mình tin rằng, mỗi bước bạn đi trên hành trình này đều là một bước tiến đến sự trưởng thành, tự do và hạnh phúc.
Bạn đã thay đổi như thế nào?
Nhìn lại chặng đường đã qua, bạn có nhận thấy những thay đổi tích cực trong bản thân không?
Bạn đã kiểm soát được cảm xúc của mình tốt hơn?
Bạn đã vượt qua được những thói quen trì hoãn?
Bạn đã xây dựng được những mối quan hệ lành mạnh hơn?
Hãy chia sẻ câu chuyện của bạn với mình và những độc giả khác nhé!
Bởi vì mỗi chia sẻ, mỗi trải nghiệm đều là một nguồn cảm hứng quý giá, giúp chúng ta cùng nhau tiến bước trên hành trình trưởng thành.
Mặc dù chuỗi bài viết về "Tự nhận thức và trì hoãn" đã kết thúc, nhưng hành trình khám phá về trì hoãn, thói quen và kỷ luật của chúng ta vẫn tiếp tục.
Ở tháng 10 này, mình sẽ tập trung chia sẻ về chủ đề NỖI SỢ - một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra trì hoãn. Nó khiến bạn chần chừ, do dự, và bỏ lỡ những cơ hội quý giá. Mai tin rằng, khi bạn hiểu rõ và đối mặt với nỗi sợ hãi, bạn sẽ trở nên mạnh mẽ hơn, tự tin hơn và sẵn sàng bứt phá để đạt được những thành công mới. Nhất là trong thời điểm chỉ còn 3 tháng nữa là kết thúc năm 2024.
Tháng 10 này, Mai cũng mang đến 1 sự kiện đặc biệt: Chuỗi masterclass MIỄN PHÍ trong 3 ngày về trì hoãn dự kiến tổ chức vào 19h30 - 21h30 ngày 9-10-11. Nếu bạn quan tâm đến chương trình này, hãy đăng ký ngay tại đây!
Hãy tiếp tục đồng hành cùng mình bằng cách:
Chia sẻ bài viết này đến những người bạn quan tâm.
Để lại bình luận chia sẻ những suy nghĩ, cảm nhận và câu hỏi của bạn.
Đăng ký nhận bản tin để không bỏ lỡ những bài viết tiếp theo.
Cùng nhau, chúng ta sẽ tiếp tục hành trình trưởng thành, chinh phục những thử thách mới và sống một cuộc sống ý nghĩa, trọn vẹn hơn bạn nhé!
Cám ơn bạn rất nhiều!
Thanh Mai
---------
Bạn đang đọc bài viết miễn phí của bản tin TỰ KỶ LUẬT. Nếu bạn muốn khám phá sâu hơn về chủ đề này, hãy nhanh tay đăng ký bản tin trả phí ngay hôm nay.
Bản tin được xây dựng và phát triển bởi Thanh Mai, chuyên gia khai vấn về kỷ luật, thói quen và vượt qua trì hoãn.
Các chương trình và sự kiện của Mai bạn có thể bạn quan tâm: